Bir kac gelisme

Su gecen uc ayda butun dunyamiz degisti ailecek, ama Yunus'un dil mucadelesiyle ilgili iki onemli gelismeyi yazacagim sadece:

Birincisi: Tamamen tesaduf eseri, cok dilli cocuklar uzerine master yapmis, ustune ustluk kekemelik konusunda da calismis biriyle tanistim.
Ikincisi: Burada devletin giderlerini karsiladigi, kucuk cocuklarin dil problemini kesfedip cozmeye dayali bir kurumun varligini kesfettim.

Ikincisi belki kulaga daha iyi geliyor, ama asil birincisi cok iyi oldu, cunku Ben yalnizca bilgili degil, ayrica cok pozitif biri, hem dert dinlemeyi de biliyor. Onun soylediklerinin ozeti: Kucuklugunde bu nedenle konusma problemleri yasayan cocuklardan hicbirinin buyudugunde bu nedenle sorun yasadigi ispatlanmamis, kaydedilmemis, yani eninde sonunda is tatliya baglanacak. Kekemelik de buyuk ihtimalle konusmasi geri kaldigi icin, yani bu hallolunca kekemelik de gececek. Bir kac oneri: Bir seyi yarim yamalak soylediginde, Turkce olmasa bile, dogrusunu tane tane soyle, dogrusunun ne oldugu kafasinda kalsin. Kitap, resim kullan, tesvik et. Kekemeligini asla yuzune vurma. Asla Turkce konusmaktan vazgecme, ucunu de halledecek eninde sonunda, sadece zaman meselesi.

Bu son onerinin nedeni, bunu ciddi ciddi dusunmeye baslamamdi, yani artik yeter bu cocugun cektigi bari bir dili ortadan kaldiralim da biraz yuku hafiflesin diye dusundum. Su bahsettigim kurumdaki bir kadin da iyi olabilir dedi. Ama Ben caydirdi beni, zaten Yunus da hayrola nooluyor der gibi bakiyordu yuzume ben Ingilizce konustukca.

Bunu hep bir sorun olarak yasamak cok cesaret kirici, yani herhalde birileri duysa kizim buldun da bunuyorsun der, millet cocugu iki dil konussun diye servetler harciyor vs. Ama Yunusun konusmasi cok geride, ve bunun sosyal hayatini kotu etkiledigini artik gozlerimle goruyorum. Aslinda hersey bakis acisi. Cocuklar icin isitme cihazlari uzerinde calisan bir arkadasim anlatmisti: eger aileler cocuklarinin sorunundan utaniyorsa cocuklar da negatif yaklasiyor, aileler bunu bir ozellik gibi gorup pozitif yaklasirlarsa cocuklar da daha kolay atlatiyorlar diye. Sanirim bu konuda bir firin daha ekemk yemem gerekiyor.

Hoscakal Arjantin, Merhaba Kanada

Bambaska bir on gun yasadim. Bir kere uzun suredir ilk kez tek basimaydim, kendimla basbasa olmak hostu. Ikincisi yepyeni bir hayat kurmanin heyecani. Ama Pabloyla Yunusu da cok ozledim. Yarin sabah geliyorlar.

Tekrar ingilizceye donmek guzel, her soyleneni anlamak muhtesem bir guc duygusu getiriyor insana, daha dogrusu, dogal olan bu tabii ki ama her soyleneni anlayamamak insani acaip zayif hissettiriyor, anlamak icin harcadigin cabayla surekli yorgun olmak da cabasi.

Arjantin'de iki yil guzeldi, oyle dolu gecti ki sanki 10 yil yasadim orada. Hepimiz icin iyi oldu aslinda, Pablo kendi ulkesiyle yuzlesti, Yunus babasinin ulkesini tanidi, ben de Pablo'nun ulkesini daha iyi tanidim, ve yilar once diledigim bir sey gerceklesmis oldu.

Muhtesem insanlar tanidim, umarim hayatimdan hic cikmazlar, her gidisimde gorebilirim. Yaslilik korkumu tekrar dusunmemi saglayacak 77 yasinda bir bayan tanidim, 8 ay evinde olen esinin kitaplarini katalogladim, harika bir deneyimdi. Yuzyuze hic tanismamis oldugum ama ic dunyasina bayagi bir yolculuk ettigim profesoru tanimak da cok guzeldi. Beni cok etkiledi bu insanlar, simdi profesorun kutuphanesinin kapisinda asili sakamsi tabela calisma masamin uzerinde duruyor. Benim icin kutuphanecilik tutkumun ikonu oldu cikti.

Arjantin'da yasarken bir cok seye kizdim, ofkelendim, ya da uzuldum. Boyle olmamasi gerek dedim, tipki Turkiye'de oldugu gibi. Belki Turkiye'ye benzedigi icin, daha once yasadigim hic bir yeri boyle benimsemedim sanirim. Japonya'da hosuma gitmeyen seylere gulup gecmeyi ogrenmistim, Amerika'yi sevmemek zaten dunyanin en kolay seyi (Amerikalilardan degil super guc Amerika'dan bahsediyorum) ama Arjantin'de bir seyler yapmali hissi cok daha gucluydu, yani misafir hissi daha azdi. Belki de Pablo ve Yunus nedeniyle.

Cok onemli bir ders benim icin: Hep latinlerin coskusuna, keyif duskunlugune hayran kalmisimdir, bizim gibi hop diye parlamamalari, karsisindaki kisiye kizsalar bile kolay kolay belli etmemeleri de cok hosuma gitmistir. Ama madalyonun obur yuzunu orada yasayinca gordum. Keyif duskunlugu ile hayatin tadini cikarma arasinda fark var. Keyiflerine duskunler ama bu nedenle baslarina gelenlerden sikayet de ediyorlar. Hem keyfini yasayan hem de sonuclarina katlananlar varsa helal olsun. Hop diye parlamamalarina gelince, oyle hop diye kizivermek hos degil ama ikiyuzlu olmaya da gerek yok. O ikisinin de arasini bulana helal olsun.

Tekrar gorusmek uzere sevgili Arjantin...

Yunus'a gelince, simdi onun icin yeni bir deneyim basliyor. Bu kez ingilizce konusulan bir ulkede yasayacak, cok yakinda ingilizce yuvaya gidecek. Isin kolay tarafi cevresinde onun gibi bir cok cocuk olacak, cunku yabancilar ya da gocmenler bu civarda cogunlukta. Bir diger isin kolay tarafi, annesiyle babasi arasindaki dil, sokaktaki dille ayni olacak, bu da sanki daha az kaotik. Turkce annesinin dili, Ispanyolca babasinin dili olacak, geriye kalan her tur konusmanin dili de Ingilizce olacak.

Ilginc

Bu aralar dibilimsel takildim biraz, Yunus'un son zamanlarda

kullandigi kelimeleri inceledim, ilginc bir seyler buldum. Bir gun

Chomsky kapimi calarsa ona verecek ilginc bulgular var artik elimde:

1- Sanirim her cocukta boyle oluyor, bazi kelimeleri kullanmaya basliyor, bazilarini ise tekrar ediyor duydugunda, ama henuz kullanmiyor. Yunus bunu su an uc dilde de yapiyor. Ama bunu sirayla yapti, once ispanyolcayla basladi, sonra turkce yapti, bir aydir filan da ingilizce yapmaya basladi. Sonuncunun ingilizce olmasi ilginc, cunku henuz normal konusmasinda hic ingilizce kullanmiyor.

2- Uc dilde kullandigi kelimeleri geen kasim ayinda yazmistim, bir ay once tekrar yazdim. Gecen kasim Turkce ve Ispanyolca kelimeler esitti, gecen ay baktim, ispanyolca ikiye katlanmis, Turkce kelimeler de artmis ama cok daha az bir hizla. Zaten Turkce kelimeleri bagimsiz kullanmiyor, ispanyolcanin icine katarak kullaniyor, benden baska da kimse anlamiyor haliyle.

3- Bu sanirim yandaki adam icin en ilginci: bazen ispanyolca sozcukleri turkce yapisiyla kullaniyor, mesela mi mama diyecegine mama jo, mi cama diyecegine cama jo diyor, tipki turkcedeki gibi kisi ekini kelimenin sonuna ekliyor yani. Ispanyolca da Turkce gibi (turkce kadar olmasa da) cok esnek cumle yapisina izin veriyor, ama ingilizce icin durum farkli.

4- Kelimeleri karisik kullanmasi bende su izlenimi yaratti: bu dillerin farkli oldugunun farkinda degil. Aslinda bunu cok daha buyuk cocuklarda bile gorebiliyor insan, obur dilden kelime kullaniyorlar, ve karsilarindaki anlamayinca sasiriyorlar. Ama ornegin anneannesinin ispanyolca konusmadiginin farkinda olduguna eminim, yani kafasinda o ayrimi tam olarak nasil netlestirecek merak ediyorum.

5- Ha bir baska ilginc sey, kullandigi kelimelere baktim da hem Turkce hem Ispanyolcada ayni olan bir suru kelime var, kamyon, moto (motosiklet), kaka, gitar, bebe, park, tren gibi. Hatta bej gibi zor ( ya da az kullanilan) kelimeler bile var, oysa iki dilin ortak kelimeleri oldukca az aslinda. Yani iki dildeki ortak kelimeler % 1 olsa, Yunusun dagarciginda %20 gibi bir sey, Demek ki bu kelimelerde rahat ediyor, ya da yalnizca cok sik duymakla ilgilidir belki, ama iste bej kelimesini ne kadar duymus olabilir ki. Bir de iki dilde sesdes olup anlamlari farkli olan kelimeler var ki bunlari da tercih ediyor, pipi, para gibi ornegin.

Kelimeleri kaydetmek iyi bir fikirdi sanirim.

Zor zamanlar

Yunus ispanyolcasinda ilerliyor, ama yavas yavas. Aslinda butun dillerde, yani Turkce de Ingilizcede de ilerliyor, anlama acisindan. Ama hepsi de yavas, ve ben de buna uzulup duruyorum. Bir sey anlatmak isteyip anlatamadigi anlar, belki bir yil once olsa gozume cok sirin gorunecekti ama simdi yasitlari bicir bicir konusurken icime dert oluyor. Sosyal acidan resmen onunde bir duvar dikili, ustelik bunun suclusu da benim. Yani ne kadar iste cok dilli olmasi iyi filan da desem, o anlarda icimden gecen asagi yukari bu oluyor. Keske bunu paylasabilecegim biri olsaydi. Yani aslinda cok dilli cocuklari olan arkadaslarim var, ama onlarin oykuleri Yunusunkinden biraz farkli. Ornegin 1.5 yasindan once neredeyse hic duymadigi bir dilin konusuldugu ulkeye hop diye geliveren bir cocuk tanimiyorum. Zaten Yunusun asil dezavantaji da bu bence, yani 1 yasinda, tum dil becerileri gizli gizli gelisirken tek duydugu dilin, su an konusmak durumunda oldugu dil olmamasi. Turkceyi sadece annesi konusuyor, cocuklar da cevrede konusulan dili konusmaya calisirmis cunku farkli olmak istemezlermis. Ona yardim etmek isteyip edememek ne kotu, ama sanirim bu dertler 4 yasinda bir yerlerde azalmaya baslayacak. Yani Agustos’da Kanada’ya gidiyoruz, ondan sonra anne babasinin aralarinda koustugu dille cevre dili ayni dil olacak. Ispanyolca babasinin, Turkce annesinin dili olacak, sanki daha bir yerine oturacak gibi geliyor. Ayrica Kanada’da onun gibi daha fazla sayida cocuk var, ne bileyim, cocuklari cok kucukken Kanada’ya gocmus bir suru aile var ne de olsa. Hadi gayret aslan Yunus!

Hisashiburi

Galiba bu kadar uzun ara vermemin nedeni dogru durust bir seyler yazayim diye kasip durmam. Ben de kasmayayim o zaman ve geldigi gibi yazayim.
Yunus buyuyor, artik daha fazla konusuyor. Kelime haznesi artti, artik yeni bir kelime duydugunda aynen tekrar ediyor. Tabii bu cogunlukla Ispanyolca oluyor ama Turkce de tekrar ettigi oluyor.
Onun kelime haznesi artip konusmasi gelistikce benim ikilemim de artiyor. Daha once hic ondan duymadigim bir kelimeyi hop diye soyleyiverdiginde yalnizca sevinmek varken
-Ispanyolca tekrar edersem kafasi karisir mi
-Evet tatlim aferin deyip turkcesini soylersen kafasi daha da karisir di mi
-Hic bir sey soylemesem bu sefer de destek vermemis olmuyor muyum
Diye uzayip gidiyor. Neyse kim demis ki bu is kolay. Ayrica benim uc dili de sular seller gibi konussundan cok derdim dogal olmak, en dogal da Turkce oluyor haliyle.
Galiba fazla dusunmek annelik acisindan hic iyi degil. Ama dusunmemek uzerine dusunmek daha da sacma...